Türkiye’nin eğitim sisteminde 20 yılda attığı adımlar, OECD tarafından kapsamlı bir raporla değerlendirildi.
“Taking Stock of Education Reforms for Access and Quality in Türkiye” başlığıyla yayımlanan rapor, OECD’nin https://www.oecd-ilibrary.org/education/taking-stock-of-education-reforms-for-access-and-quality-in-turkiye_5ea7657e-en adresinde yayımlandı.
Rapordaki değerlendirmeler, “eğitime katılım”, “eğitimde fırsat eşitliği”, “eğitim sisteminin niteliği ve performansı” başlıklarında toplandı.
Türkiye’nin incelenen tüm alanlarda değerli muvaffakiyet gösterdiği ve performansını büyük ölçüde artırdığına dikkat çekilen raporun son kısmında güzelleştirmenin sürdürülmesi için tekliflere yer verildi.
EĞİTİME İŞTİRAKTE DEĞERLİ ARTIŞ
Raporun, Türkiye’de farklı yaş seviyelerinde eğitime iştirak oranlarının vakitle değişiminin incelendiği birinci kısmına nazaran Türkiye, 5-14 yaş aralığındaki yüzde 99’luk okullaşma oranıyla, yaklaşık yüzde 98 olan OECD ortalamalarının üzerinde seyretti, Türkiye’de 3-4 yaş aralığındaki okullaşma oranları ise OECD ortalamasının altında kaldı.
Raporda, 2014’ten itibaren Türkiye’de 3-5 yaş aralığındaki çocukların okullaşma oranlarındaki artışa vurgu yapıldı. Bu oranların artırılması için Ulusal Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından 2022’de başlatılan Erken Çocukluk Eğitimi Seferberliği kapsamında oluşturulan 6 bin yeni anaokulu kapasitesinin katkısına dikkat çekildi.
Türkiye’nin son 10 yılda 25-34 yaş aralığındaki yetişkinlerin eğitime iştirakini en fazla artıran ülke olduğuna yer verilen raporda, bu artış Türkiye’de ortaöğretim ve yükseköğretim seviyesinde eğitime iştirakin artmasının sonuçları olarak değerlendirildi.
KÜRESEL KRİZLERE KARŞI YÜKSEK DİRENÇ
Raporda, Türkiye’de eğitime iştirakin 2008’deki global ekonomik krize karşın 15-29 yaş aralığında OECD ortalamasından daha fazla arttığı, Kovid-19 salgınından sonraysa salgın öncesi periyoda süratle dönüldüğü kaydedildi.
OECD’nin ortalama genç istihdam oranlarının 2008 krizi sonrası düşerken, Türkiye’deki oranın 2010’da tekrar yükselişe geçtiği, Kovid-19 periyodunda de Türkiye’de görülen genç istihdamındaki düşüşün OECD ortalamasından daha az olduğu vurgulandı.
Raporda Türkiye’nin global kriz devirlerinde eğitime iştirak ve istihdam oranlarını korumak için değerli bir irade gösterdiği söz edildi.
EĞİTİME İŞTİRAK VE MUVAFFAKİYET İÇİN SAĞLANAN DESTEKLER
Türkiye’nin eğitime iştiraki ve öğrencilerin muvaffakiyetini artırmak için attığı adımlara da raporda yer verildi.
Erken Çocukluk Eğitimi Seferberliği, Mesleksel Eğitimde 1000 Okul Projesi, Destekleme ve Yetiştirme Kursları (DYK) ve İlkokullarda Güzelleştirme Programı (İYEP) çalışmalarıyla, öğrencilere sağlanan finansal dayanakları içeren Kaideli Eğitim Yardımı (ŞEY) ve dezavantajlı öğrencilerin erken çocukluk eğitimine iştirakini desteklemek için 2022’de başlatılan ekonomik dayanak programının katkıları raporda sıralandı.
ÖĞRETMENLERİN MESLEKSEL GELİŞİMİNİN DESTEKLENMESİ
Raporda öğrencilerin gelişimi için öğretmen niteliğinin kıymetine dikkat çekilerek MEB’in tekrar düzenlediği hizmet içi eğitim faaliyetlerine ve Öğretmenlik Meslek Kanunu’na değinildi. Öğretmenlik Meslek Kanunu’nun öğretmenlik mesleğini bir meslek yolu haline getirdiği ve özlük haklarında kıymetli iyileştirmeler yaptığı vurgulandı.
Bu iki kıymetli adımın da katkısıyla öğretmen başına ortalama eğitim saatinin kısa müddette 39 saatten 250,1 saate çıktığı, mesleksel gelişim faaliyetlerine katılan öğretmen oranlarının büyük ölçüde arttığı söz edildi.
Raporda, nicelikteki artışın, nitelikteki yansımasının da izlenmesi gerektiğine dikkat çekildi.
MESLEKİ ORTAÖĞRETİMDE YAŞANAN DÖNÜŞÜM
Mesleki eğitim, hayata geçirilen birçok proje ve hukuksal düzenleme ile birlikte raporda en fazla dikkat çekilen alanlardan oldu. Kovid-19 salgını sürecinde Türkiye’nin muhtaçlık duyduğu kimi üretimlere mesleksel eğitimin katkısından örnekler verildi, artan üretim kapasitesine vurgu yapıldı.
Son yıllardaki dayanaklar ve Mesleksel Eğitim Kanunu’yla çıraklık eğitimi kapasitesinin hem ortaöğretim öğrencileri hem de yetişkinler için arttığı tabir edildi.
Türkiye’nin farklı yerlerinde ve meslek alanlarında açılan 55 AR-GE merkezinin mesleksel eğitimde yenilikçi üretime sağladığı katkı vurgulandı. Bu merkezlerin de katkısıyla fikri mülkiyet eserlerinin sayısında büyük bir artışın sağlandığı bilgisine yer verildi.
EĞİTİM HARCAMALARINDA YÜKSELİŞ
Raporda Türkiye, şimdi OECD ortalamasının altında yer alsa da eğitim yatırımlarını son 10 yılda en fazla artıran ülkeler ortasında gösterildi. Ayrıyeten 2022’de tüm okullara birinci kere direkt bütçe gönderildiği ve bunun 7 milyar lirayı aştığı söz edildi.
Eğitim yatırımlarıyla öğretmen başına düşen öğrenci sayısında da değerli düşüşler olduğu, tüm eğitim kademelerinde OECD ortalamasına yaklaşıldığı raporda belirtildi.
Raporda Türkiye’nin PISA araştırmasında yıllar içindeki performansı detaylı biçimde ele alındı. Okuma hüneri, matematik ve fen okuryazarlıklarında şimdi OECD ortalamasına ulaşılamamasına karşın Türkiye’nin performans artışına devam ettiği vurgulandı.
Benzer performans artışının TIMSS uygulamasında hem dördüncü hem de sekizinci sınıf seviyelerinde gerçekleştiği söz edilen raporda bilhassa 2018’deki son PISA uygulamasında Türkiye’nin en yüksek performansına ulaştığı ve bu süreçte eğitime erişimi artırmayı da başardığına dikkat çekildi.
OECD, performans artışını olumlu değerlendirirken Türkiye’de hala öğrenciler ve okullar ortasındaki muvaffakiyet farklarının görece yüksek olduğuna raporda yer verdi.
GELİŞİM ALANLARI VE ÖNERİLEN ADIMLAR
OECD, değerlendirmeleri sonrasında Türkiye’deki eğitim dönüşümünü ileri taşımak için çeşitli tekliflerde bulundu.
Bunlar ortasında Türkiye’de eğitim kararlarında mahallî paydaşlara daha fazla rol verilmesi, okullarda görülen performansa nazaran sınıf oluşturma uygulamasının azaltılması, 5 yaşta artırılan okullaşmanın 3 ve 4 yaşlarında da benzeri düzeye çekilmesi, örgün ortaöğretimi tamamlama oranlarının artırılması, dijital eğitim imkanlarının zenginleştirilmesi yer aldı.
EĞİTİM REFORMALARINA AİT DETAYLI BİRİNCİ ANALİZ
Milli Eğitim Bakanı Mahmut Özer, OECD raporuna ait değerlendirmesinde, raporun kalite ve erişilebilirlik bağlamında Türkiye’deki eğitim ıslahatlarına ait detaylı tahlilin yapıldığı birinci olması açısından kıymet taşıdığını söyledi.
Eğitimdeki fırsat eşitliğini artırma kapsamında bilhassa son 20 yılda Türkiye’de devasa projelerin hayata geçirildiğini söz eden Özer, son yıllarda da okul öncesi eğitime erişimi artırmaya yönelik siyaset değişiklikleri yaptıklarını hatırlattı.
Özer, raporda Türkiye’de 5-14 yaş aralığındaki okullaşma oranlarının OECD ortalamalarının üzerine çıkmasına ait değerlendirmesinde, eğitim alanında uygulanan kapsayıcı ve erişilebilir siyasetlerle Türkiye’nin eğitimdeki muvaffakiyetinin milletlerarası mecrada görünür hale geldiğini kaydetti. Özer, “Kaliteyi ve kapsayıcılığı dikkate alan siyasetlerle Türkiye’nin OECD ülkeleri ortasında eğitimde öncü bir rol üstlenen bir ülke pozisyonuna çıkmasını hedefliyoruz.” dedi.
TEK BİR ÖĞRENCİNİN DAHİ SİSTEM DIŞI KALMAMASI İÇİN EFOR GÖSTERİLDİ
OECD’nin Türkiye’nin son 10 yılda 25-34 yaş aralığındaki yetişkinlerin eğitime iştirakini en fazla artıran ülke olmasına ait tespitini kıymetlendiren Özer, bu artışın Türkiye’de lise ve yükseköğretim seviyesinde eğitime iştiraki artırmanın bir sonucu olduğunu vurguladı.
Okullaşma oranlarını artırma gayesiyle kurulan erken ihtar ve takip sistemi ile eğitimde tek bir öğrencinin bile sistem dışı kalmaması için büyük gayret gösterdiklerine işaret eden Özer, “Ortaöğretimde yüzde 95’ten yüzde 99’a ulaşma maksadımızın de ötesine geçtik. Eğitimin tüm kademelerinde okullaşma oranları yüzde 99’un üzerine çıkarıldı. Okullaşma oranlarımız, okul öncesi 5 yaşta yüzde 99,9, ilkokulda yüzde 99,5, ortaokul ve lisede yüzde 99,1’e ulaştı.” bilgisini verdi.
Bakan Özer, son bir yılda yetişkin eğitimlerinin verildiği kapsamlı bir dönüşüm gerçekleştirdiklerini belirterek, bu alanda bir yıl üzere kısa müddette 12 milyon 242 bin 46 vatandaşa erişildiğini kaydetti. Halk Eğitimi Merkezleri Bilişim Ağı (HEMBA) ile dijital platform içeriklerinin daima zenginleştirileceğini söz eden Özer, böylelikle bu platform ile dünya genelindeki Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına hizmet edileceğini söyledi.
“Aile Okulu” projesinden bu yıl yaklaşık 2,5 milyon ailenin yararlanmasını hedeflediklerini aktaran Özer, Köy Hayat Merkezi Projesi ile de yalnızca çocukların eğitim aldığı düzenekten ailelerin de daima eğitim aldığı bir yapıyı hayata geçirdiklerini belirtti.
Öğrencilerin ve yetişkinlerin eğitime erişimlerini sağlamak için yeni dijital platformları da hayata geçirdiklerini söz eden Özer, bu imkanları da geliştirerek çok daha farklı siyasetlerle yalnızca okuldaki çocukları değil, ebeveynlerini de destekleyerek çok daha eşitlikçi, çok daha kapsayıcı bir eğitim sistemini inşa etmek için çalıştıklarını kelamlarına ekledi.