Pakistan’da bir kasabada yüzeye yakın çıkan doğal gaz, yıllardır mahallî halkın geliştirdiği bir formülle konutlara taşınıyor. Rastgele bir altyapının bulunmadığı bölgede doğal gaz, rafineri yerine barakadan dağıtılıyor, boru sınırları yerine poşetle taşınıyor.
Pakistan’ın Hayber Pahtunhva eyaletindeki Banda Davud Şah kasabasında doğal gaz, konvansiyonel metotlarla büyük altyapı ve sondaj çalışmalarıyla aranırken değil, tesadüf yapıtı tarlalarda bulundu.
Yoksulluğun yaygın olduğu bölgede halk, kasabalarından çıkan gazı, meskenlerinde canları değerine kullanıyor. Mahallî halk, imkansızlıklar nedeniyle doğal gazda kendilerine has çıkarma, taşıma ve ölçü ünitesi geliştirdi.
Herhangi bir altyapının bulunmadığı bölgede doğal gaz, rafineri yerine barakadan dağıtılıyor, boru sınırları yerine poşetle taşınıyor. Ölçü ünitesi metreküp değil; plastik poşet.
Kasabanın girişindeki ‘baraka rafineriden’ ellerinde ‘uçan balonlarıyla’ (büyük poşetlerle) koşturan çocuklar dikkati çekerken bu devasa silindir poşetler birinci bakışta çocukların cümbüşü üzere görünse de aslında ahalinin akşam yemeklerini pişireceği yakıt.
Yerel halk, “uçan balon” üzere görünen, kulağa eğlenceli gelen bu taşıma metodunun tehlikesinin farkında.
Zira bölgede bu nedenle daha evvel birçok vefatlar ve yaralanmalar yaşanmış. Lakin halk, pahalılık ve yoksulluk nedeniyle boyutuna nazaran 5-10 bin Pakistan rupisi (Yaklaşık 410-820 Türk lirası) olan mutfak tüpleri yerine, yüzde 70-80 daha ucuz, ‘uçuran balonları’ tercih ediyor.
Banda Davud Şah kasabası sakinleri, kendi yerlerinde çıktığı için doğal gaza fiyat ödemiyor.
Arazilerinde doğal gaz bulunmayanlar ise muhtaçlıklarını kasaba dışındaki derme çatma bir barakadan karşılıyor. Barakada bekleyen çocuklar, kasabalıların torbalarına doğal gaz dolduruyor.
Ev halkı, aile reisinden günlük mutfak muhtaçlığı listesindeki nan (ekmek) ve dalçananın (nohut) yanı sıra bir poşet gaz da istiyor.
Toprağa gömülü bir hortum vasıtasıyla çıkarılan doğal gaz, kaçağı engellemek için poşetlerin ağzına geçirilen küçük bir vana aracılığıyla torbalara dolduruluyor.
Poşetlerin uçan balon üzere havalanmaması için öbür ucu yerde taşa bağlanıyor.
Bir poşet, ortalama 20-25 dakikada doluyor. ‘Poşet gazını’ konutlarında kullanmak için 2 bin rupilik (yaklaşık 165 Türk lirası) bir elektrikli pompa kâfi. Bu pompa vasıtasıyla meskenlerdeki ocaklarda poşet gazından yemek pişirilebiliyor. Bir poşet gaz, iki saatlik tüketime muadil.
Daha çok çocukların taşıdığı “uçan balonlar”, en küçük bir dikkatsizlikte “uçuran balonlara” dönüşebiliyor.
Çocukların doğal gazı konutlarına poşetlerde taşıması yetmezmiş üzere kimi naylon torbalardaki küçük yamalar dikkati çekiyor. Çünkü poşetlerin tek kullanımlık olmadığı, üzerlerindeki yamalara bakılınca onlarca defa kullanıldığı anlaşılıyor.
Dünyanın her yerinde mutfak tüpleri, doğal gaz dolum tesisleri ya da bunları taşıyan tankerlerin üzerinde ‘Ateşle yaklaşma, Dikkat patlayıcı husus, Elektronik aygıtları kapatın’ gibi ihtarlar dikkati çekerken çocukların ellerindeki ‘poşet gazların’ dolumu, taşınması ve tüketimi sırasındaki basamaklar büsbütün ‘organik’.
Poşetten dışarı sızması halinde ise gazda koku verici sülfür içerikli unsur bulunmadığı ve en saf hali solunacağı için fark etmeden zehirlenme tehlikesi çok yüksek. Dolum ve poşetli taşımada da patlama, bir manyetoya ya da kıvılcıma bakıyor. Meskende doğal gazı poşet balonlardan küçük elektrikli pompayla ocağa aktarma süreci de büyük kazalara hamile. Bu nedenle iki saatlik yemek pişirme işi, Banda Davud Şahlılar için bir ‘ölüm kalım meselesi’.
Kasaba sakinlerinden Hazret Canan, bölge halkının sıkıntı günlerden geçtiğini; gereksinim sebebiyle halkın plastik torbalarda gaz taşıdığını ve bunun tehlikesinin farkında olduklarını söyledi.
Canan, hükümetten kendilerine doğal gaz altyapısı sağlamalarını istediğini vurguladı.
Kasaba halkının her gün bu formda gaz aldığını aktaran Canan, ‘Ocağa bağlı bir pompayla bu gazı kullanıyoruz lakin çok tehlikeli. Sonuçta yemek pişirirken bu torbalar ateşin çabucak yanında yer alıyor.’ dedi.
Canan, çok sayıda kaza yaşandığına işaret ederek ‘Doğal gazımız olmasına karşın bunu inançlı halde kullanamıyoruz. Bir konutta patlama oldu, bir kişi öldü. Bir anne ve kızında yanıklar oluştu.’ diye konuştu.
Suhana Katak da bu gazın kendilerine inançlı yollardan sağlanmamasından şikayetçi. Erkekler çalıştığı için bayan ve çocukların her gün plastik torbalarla gaz taşıdığını anlatan Katak, vakit zaman çocuklarını gaz almaya gönderdiğini fakat mümkün kazalardan da korktuğunu lisana getirdi.
Katak, doğal gazı konutlarında inançlı kullanmak istediğini vurguladı. Navab Han ise 1 yahut 1,5 saat kullanabildikleri bu plastik torbalardaki gazla yalnızca çay ve roti (bir çeşit ekmek) yapabildiklerini, inançlı olmasa da buna mecbur olduklarını söz etti.