DİSK-AR raporunda Türkiye’nin minimum ücretliler ülkesi haline geldiği belirtilerek “Merkez Bankası ve DİSK-AR bilgileri taban fiyat civarında bir fiyatla çalışanların oranının yüzde 50’lerde olduğunu gösteriyor” denildi.
DİSK-AR Minimum Fiyat Gerçeği 2023 Araştırması yayımlandı. Raporda, “Milyonlarca emekçi minimum geçim için yetersiz olan minimum fiyatla geçinmeye çalışırken, emekçilerin bir kısmı de yasal minimum fiyata dahi erişemiyor” sözlerine yer verildi.
Türkiye’de toplu pazarlık oranının düşük olduğu vurgulanırken “AB ülkelerinde ortalama toplu pazarlık kapsama oranı yüzde 60’ların, OECD ülkelerinde yüzde 30’ların üzerinde iken ILO’ya nazaran Türkiye’de genel olarak yüzde 7.5, özel bölümde ise yüzde 6’nın altındadır.
Bu durum Türkiye’de taban fiyat civarında çalışanların oranını artırırken AB ülkelerinde minimum fiyatlar çalışanların kapsamını düşürüyor. Taban fiyat kapsamının düşürülmesinin yolu, örgütlenmenin önündeki pürüzlerin kaldırılarak toplu pazarlık kapsamının genişletilmesidir” denildi.
Asgari fiyat, ortalama fiyat haline geldi
Asgari fiyatın ortalama fiyat haline geldiği kaydedilirken “Türkiye’de öbür emek gelirleri artışının sonlu kalması sonucunda minimum fiyat ile öteki fiyatlar ortasındaki makas kapanıyor ve taban fiyat civarı fiyatla çalışanların oranı artıyor. Giderek artan bir biçimde daha çok işçi minimum fiyata yakın fiyatlarla çalışır hale geliyor. Türkiye süratle taban ücretliler ülkesine dönüşüyor” cümlelerine yer verildi.
Raporda, 2005 yılında aylık ortalama fiyat ve maaş geliri minimum fiyatın 2.2 katı iken, 2020’de taban fiyatın 1.7 katına geriledi. İşgücü maliyeti araştırmalarına nazaran ise taban fiyatın ortalama işgücü çıkarına oranı 2012’de yüzde 44 iken 2020’de yüzde 73’e yükseldi bilgisi paylaşıldı.
“Asgari fiyat kişi başına gelire paralel olarak artsaydı brüt minimum fiyatın 10 bin TL’nin üzerinde olması gerekirdi”
Asgari fiyatın kişi başına GSYH’ye oranının gerilediği aktarılarak “1974’te kişi başına GSYH’nin yüzde 80.6’sı seviyesinde olan minimum fiyat, 2022 yılında GSYH’nin yüzde 43.7’ye geriledi. 2016’da taban fiyatın kişi başına GSYH’ye oranı yüzde 59.7 iken 2022’de yüzde 43.7’ye geriledi. Taban fiyat kişi başına gelire paralel olarak artsaydı brüt taban fiyatın 2022’de ortalama 5 bin 738 TL değil, 10 bin TL’nin üzerinde olması gerekirdi” notu paylaşıldı.
DİSK-AR raporundan öne çıkan kimi başlıklar şunlar oldu:
- Özel kesim personellerinin yüzde 21.7’si taban fiyata erişemiyor. Özel bölümde minimum fiyat ve altında fiyatla çalışanların oranı yüzde 50.4 ve taban fiyat civarında çalışanların oranı (yüzde 10 komşuluğunda) yüzde 64.7’dir.
- 2021 yılı prestijiyle minimum fiyatın yüzde 10 fazlası ve altında fiyat alan personellerin oranı yüzde 48.7’dir
- Asgari fiyatın yüzde 10 fazlası ve altında fiyat alanların oranı genelde yüzde 48.7 iken bayanlarda yüzde 55.6’ya yükselmektedir.
- 2012’de Avrupa’da Türkiye’den düşük taban fiyata sahip 12 ülke varken, 2022’de bu sayı 2’ye düştü. Türkiye’den daha düşük taban fiyata sahip iki ülke Bulgaristan ve Arnavutluk’tur.
- Merkez Bankası’nın yıllık ortalama Cumhuriyet altını fiyatlarına göre 2003 yılında taban fiyatın yıllık fiyatı ile 25 altın alınabilirken 2022’de yıllık net taban fiyatla yalnızca 9 Cumhuriyet altını alınabilmektedir.
- 2008’de yıllık 371 ABD doları olan minimum fiyat 2016’da 430 dolara yükseldi. Sonra ekonomik ve siyasal istikrarsızlığa bağlı olarak minimum fiyat dolar cinsinden gerilemeye başladı. Asgari fiyat TL’nin kıymet kaybının hızlanmasıyla 2022 yılı ortalaması olarak 298 ABD dolarına kadar geriledi.