2022’ye bütün dünya umutla girse de birkaç ay sonra patlak veren savaşlar, diplomatik atışmalar ve krizlerle birlikte bu tozpembe tablo yerle bir oldu.
Ankara ise yaptığı radikal ataklar ile milletlerarası kamuoyunun üst sıralarında yer almayı başardı. Türkiye hem batı ülkeleri ile olan münasebetlerde hem de doğudaki ülkelerle farklı formlarda diplomatik atılımlarda bulunarak gündemden düşmedi.
SAVAŞIN SÜRPRİZ ARABULUCUSU
Takvimler 24 Şubat 2022’yi gösterdiğinde bütün dünya şaşkınlık ve kaygı ile Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesini izledi. Tansiyonun had safhada olduğu bölgede Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin sürpriz bir atılım yaparak işgal sürecini başlatmıştı. Savaşa birçok ülke reaksiyon gösterirken çabucak bir kutuplaşma oldu. Batı ülkeleri Rusya’ya reaksiyon göstererek yaptırım kararı alırken, Moskova ile yakın ilgileri bulunan Belarus-İran-Çin üzere ülkeler ise daha sessiz kaldı.
Savaşın başlamasından günler sonra Antalya’da düzenlenen Antalya Diplomasi Forumu’na Rusya ve Ukrayna’nın dışişleri bakanları katılmış ve birinci defa açıklamalarda bulunmuştu.
Bu diplomatik durumda ise bütün gözler Türkiye üzerindeydi… Çünkü Montrö sayesinde biricik bir pozisyonda olan Türkiye kısa bir müddet sonra Boğazlar’ı savaş gemilerinin geçişine kapadı. Taraflar ortasında İstanbul’da bir tepe düzenleyen Ankara buradan ise istediğini elde edemedi. İstanbul’daki görüşmelerden sonra savaş bütün süratiyle devam ederken Türkiye’nin Batı ülkelerinin yaptırımlarına katılmaması da tartışma yaratan bir husus olarak gündeme geldi.
Rusya Devlet Başkanı Putin ile görüşebilen sayılı isimlerden olan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın pozisyonu batı medyası tarafından tartışılırken, Ankara Rusya ile Ukrayna ortasında meydana gelen tahıl krizinde arabuluculuk yaptı. Birleşmiş Milletler’in de katkısıyla taraflar mutabakat sağlarken bu sayede global ölçekte bir besin krizinin yaşanmasının da önüne geçildi.
KOMŞUYA TEHDİTLER: BİR GECE BİRDEN GELEBİLİRİZ
Ege’yi paylaştığımız komşumuz Yunanistan ile bağlantılar 2022’nin başında güllük güllistanlıktı… İki ülke ortasında ilgiler olağan seyrederken Mart ayında Yunanistan Başbakanı Kiriakos Miçotakis Türkiye’ye gelmiş ve İstanbul’da Cumhurbaşkanı Erdoğan ile bir ortaya gelmişti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Yunanistan Başbakanı Kiriakos Miçotakis ile Mart ayında Vahdettin Köşkü’nde bir ortaya gelmişti.
İki isim samimi manzaralar vererek Boğaz görünümünü izlerken bağlar birkaç hafta içerisinde tepetaklak olmuştu.
Yunanistan Başbakanı Miçotakis’in Mayıs ayında ABD’ye gittikten sonra Türkiye’yi eleştiren kelamlar sarf etmesiyle birlikte tırmanan tansiyon Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, “Bir gece birden gelebiliriz” kelamlarıyla tepe yapmıştı. Erdoğan’ın bu açıklamaları bilhassa ABD’deki Yunanistan yanlısı senatörlerin ekmeğine yağ sürerken bu kelamlar Ankara-Washington sınırında bağların gelişmesini de resmen durdurdu. Bir sonraki başlıkta anlatacağımız ABD-Türkiye münasebetlerinde Türkiye’ye F-16 satışını istemeyen ABD’li senatörlerin en çok sırtını dayadığı argümanlardan biri de “Türkiye’nin Yunanistan’a muhtemel bir askeri operasyon düzenleme” ihtimaliydi.
Her iki ülkenin de 2023’te sandığa gidecek olması sebebiyle tansiyonun önümüzdeki aylarda da devam etmesi bekleniyor.
BIDEN İLE ALAKA DURUMU: KARIŞIK
ABD’nin eski başkanı Donald Trump ile çok yakın bir bağ kuran Cumhurbaşkanı Erdoğan buna karşın 2021 yılında Beyaz Saray’da misyona başlayan Joe Biden ile tıpkı frekansta olamadı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 24 Mart’ta NATO Fevkalâde Devlet ve Hükümet Liderleri Doruğu’na katıldı. Tepede Erdoğan ile Biden kısa bir görüşme gerçekleştirdi.
Uzun müddet Erdoğan’ı görmezden gelen Biden, bu yıl ise sık sık Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüştü. NATO tepelerinde bir ortaya gelen Erdoğan ve Biden farklı hususlarda fikir alışverişinde bulundu.
Erdoğan ve Biden Haziran ayında Madrid’de bir ortaya gelmişti.
Haziran ayında İspanya’nın başşehri Madrid’de düzenlenen NATO Başkanlar Zirvesi’ne katılan Erdoğan burada Biden ile görüştü. NATO’nun genişlemesiyle ilgili çekinceleri bulunan Erdoğan’ı Biden’ın ikna ettiği öne sürüldü.
İki isim yılın son yüz yüze görüşmesini ise Endonezya’da düzenlenen G20 Zirvesi’nde gerçekleştirdi. Görüşmelerde her ne kadar olumlu iletiler verilse de ABD ile Türkiye ortasındaki ilgide belirsizlik sürüyor.
Erdoğan ile Biden ortasındaki bağ güzel gidiyor üzere gözükse de G20 Tepesi sırasında Polonya-Ukrayna hududuna düşen füze sonrasında Biden’ın organize ettiği “acil küçük zirveye” Erdoğan’ı davet etmemesi baş karışıklığı yaratmıştı.
24 Nisan’da ABD Başkanı Joe Biden 1915 olayları ile ilgili olarak “soykırım” tanımlamasını yaparken, Türkiye ABD’den F-16 ve modernizasyon kiti satın almak isterken, Yunanistan yanlısı ABD’li senatörler bu satışa sıcak bakmadıklarını duyurdu. Cumhurbaşkanı Erdoğan ise Biden’ın F-16 satışına sıcak baktığını lisana getirmişti.
Türkiye’nin Suriye’ye bir askeri operasyon düzenleme hazırlığı içinde olduğunun sinyalini vermesi de ABD’nin yansısıyla karşılanmıştı.
NATO’DA İSVEÇ-FİNLANDİYA GERİLİMİ
Dünyanın en sakin ve huzurlu ülkeleri olarak bilinen İsveç ve Finlandiya, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesiyle birlikte kendini bir kaosun içinde buldu. Muhtemel bir işgal ve akına karşı NATO’ya üye olmak için müracaat yapan iki ülkenin karşısına ise Türkiye çıktı.
Ankara, İsveç ve Finlandiya’nın terörle gayrette yeterli kadar iş birliği yapmadığını belirterek bu ülkelerin NATO üyeliklerine karşı çıkmıştı. Diplomatik krizlerin bile kolay kolay çözüldüğü bu iki ülke Türkiye’yi ikna etmeyi fakat Haziran ayında düzenlenen NATO Önderler Zirvesi’nde başarmıştı.
Madrid’de düzenlenen NATO Zirvesi’nde Türk heyeti ikna edilmiş ve İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliği için kapılar açılmıştı… Ancak bu iki ülkenin üyelik süreci hala beklemede.
Türkiye’nin taleplerini anladıklarını belirten iki ülke NATO’ya üyelik için resmi süreci başlatsa da hala Türkiye ve Macaristan’ın onaylamasını bekliyor. Çünkü NATO’ya üye olmak için bütün üye ülkelerden onay alınması gerekiyor. Ankara Finlandiya’dan fazla İsveç’in kâfi katkıda bulunmadığını açıklarken Finlandiya idaresi ise İsveç olmadan NATO’ya girmek istemediklerini duyurmuştu.
İki ülkenin üyelik süreci devam ederken İsveçli yetkililer de sık sık Türkiye’ye gelerek bu mevzu üzerinde çalışmaya devam ediyorlar.
2022: U-DÖNÜŞLERİNİN YILI
Ankara’nın 2022’de en büyük diplomasi atağı U-dönüşleri oldu… Yıllardır ilgilerin kopuk olduğu Mısır, Suriye ve İsrail ile olağanlaşma adımları atılması memleketler arası kamuoyu tarafından olumlu olarak değerlendirildi.
Mavi Marmara krizi, Türkiye’nin İsrail büyükelçisine yapılan alçak koltuk skandalı üzere olayların akabinde bağlantıların donma noktasına geldiği İsrail ile olağanlaşma adımları bu yıl atıldı. Bilhassa İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog’un atılımları sayesinde iki ülke ortasında olağanlaşma başladı.
Herzog’un Ankara’da Erdoğan ile görüşmesi iki ülke bağları için kritik bir ehemmiyete sahip.
Mart ayında tarihi bir sayfa açıldı ve İsrail Cumhurbaşkanı Herzog Türkiye’ye geldi. Herzog ve heyeti Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüşürken bu ziyaretten sonra iki ülke ortasında müspet bildiriler art geriye geldi.
Yılın son günlerinde Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde gerçekleştirilen kabulde İsrail Büyükelçisi Irit Lillian, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a itimat mektubunu takdim etti.
Erdoğan Eylül ayında New York’ta da periyodun başbakanı Yair Lapid ile bir ortaya geldi. Bu görüşmelerin akabinde ise iki ülke büyükelçi atamalarını yaptı.
SUUDİ ARABİSTAN’LA KARŞILIKLI ZİYARETLER
Bu yılın en keskin dönüşü ise Suudi Arabistan’la gerçekleşti… Muhalif gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın Suudi Arabistan’ın 2018 yılında Suudi Arabistan’ın İstanbul Başkonsolosluğu’nda ömrünü yitirmesi sonrasında gerilen ipler bu yıl yumuşadı.
Erdoğan, Nisan ayında Selman ile görüştü.
Cumhurbaşkanı Erdoğan bu yıl Suudi Arabistan’a giderek daha evvel Kaşıkçı cinayetinde suçladığı Riyad idaresiyle bir ortaya geldi. Suudi Arabistan Veliaht Prensi Selman ile Nisan ayında bir ortaya gelen Erdoğan Haziran ayında Selman ve heyetini ağırladı.
Erdoğan Haziran ayında Selman’ı Ankara’da ağırladı.
Bu görüşmelerde ekonomik iş birliği ile ilgili adımlar atıldı. İki isim Kasım ayında da G20 Zirvesi’nde bir ortaya geldi.
DÜNYA KUPASI’NDA TOKALAŞMA
Bu yılın en değerli etkinliklerinden biri ise Katar’da düzenlenen Dünya Kupası oldu… Dünya Kupası’nın açılış merasimine katılan ve final maçını da yerinden izleyen Cumhurbaşkanı Erdoğan tekrar yaptığı atılımlarla gündem oldu.
20 Kasım’da Erdoğan, Mısır lideri Sisi ile bir ortaya gelmiş ve tokalaşma pozu memleketler arası kamuoyunda gündem olmuştu.
Turnuvanın açılış merasimine katılan Erdoğan, Mısır’daki Müslüman Kardeşler rejimini devirdiği için kendisine “Darbeci Sisi” dediği Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi ile ayaküstü görüştü. 2013’te meydana gelen askeri darbe sonrasında Erdoğan Sisi’ye “tiran”, “katil” ve “darbeci” demişti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sık sık kullandığı Rabia da o devirde ortaya çıkmıştı.
YILIN SON SÜRPRİZİ: SURİYE
Yılın son sürprizi ise Türkiye ile Suriye ortasında resmi görüşmelerin başlamasıyla oldu… 10 yılı aşkın bir müddettir tansiyonun yüksek olduğu ve askeri operasyonların da gerçekleştiği iki ülke ortasında 11 yıl sonra Suriye ile birinci resmi temas yılın son haftasında geldi.
Daha evvel de iki ülke ortasında kapalı kapılar gerisinde kimi görüşmelerin gerçekleştiği açıklanırken kamuoyu önünde birinci defa iki ülkeden üst seviye isimler Rusya’nın arabuluculuğuyla bir ortaya geldi.
Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Ulusal İstihbarat Teşkilatı (MİT) Lideri Hakan Fidan, Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Suriye Savunma Bakanı Ali Mahmud Abbas ile iki ülkenin istihbarat liderleriyle Moskova’da bir ortaya geldi. Bu görüşmede Suriye krizi, mülteci sorunu ve Suriye topraklarında bulunan terör örgütleriyle ortak çaba gayretleri ele alındı.
Böylelikle yıllardır hasımlığın devam ettiği bir ülke ile daha olağanlaşma adımları atıldı.